Przejdź do głównych treściPrzejdź do wyszukiwarkiPrzejdź do głównego menu
wtorek, 19 marca 2024 12:00
Przeczytaj!
Reklama

Z ROZNISZEWA DO OBLĘGORKA

Wydaje się czasem, jakby historia składała się przede wszystkim z losów postaci wielkiego formatu, dla których tłem jedynie są perypetie ludzi “zwykłych”, tworzących - z punktu widzenia historyka - mniej lub bardziej anonimową masę. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy to właśnie wola, decyzje i działania tych “anonimowych” dają nam możliwość obcowania z pamięcią o “wielkich” - i tak właśnie stało się, gdy losy Henryka Sienkiewicza splotły się losami urodzonej w Rozniszewie (obecnie gm. Magnuszew) Marii Luty.
Z ROZNISZEWA DO OBLĘGORKA


Maria Luty urodziła się w 1878 roku w Rozniszewie w powiecie kozienickim. Wcześnie straciła ojca, toteż wspólnie z matką i starszą siostrą Małgorzatą szybko musiała zacząć radzić sobie samodzielnie. Na początku XX wieku drogą wyjścia z wiejskiej biedy dla wielu dziewcząt był wyjazd do miasta i zatrudnienie się jako służąca - zazwyczaj “do wszystkiego”. Los służących często był nie do pozazdroszczenia, bowiem standardy ich traktowania dalekie były wówczas od naszego pojęcia o elementarnej przyzwoitości w stosunkach pracownik-pracodawca, ale Maria miała szczęście: dzięki staraniom starszej siostry dostała pracę w pensji dla dziewcząt, gdzie była traktowana dobrze i jednocześnie zrobiła bardzo dobre wrażenie, dzięki czemu, gdy siostra przełożona pensji otrzymała zapytanie w sprawie poszukiwanej do szacownego domu porządnej służącej, zarekomendowała właśnie Marię - czy raczej Marysię, bo tak zwyczajowo się do niej zwracano. Nie tylko do niej zresztą, ponieważ przywilej zachowania prawa do własnego imienia nie był wcale w tamtych czasach w wypadku służby oczywistością.

 

Z uchem przy ścianie

Bardzo serdecznie mnie przyjęli. Babunia zapytała mnie, jak mam na imię, odpowiedziałam, że Maria. «A jak rodzice na ciebie wołają?». «Marysia». «To i u nas będziesz Marysią». I powiedziała, że do dzieci – dziewczynki i chłopca – mam się zwracać po imieniu. «To jest Dżinia i Heniu – żadna panienka i panicz, pamiętaj»” – instruowała.

 

- czytamy we wspomnieniach Marii Luty, spisanych, gdy dobiegała już niemal setki.

 

W wieku 24 lat Maria Luty trafiła do domu, którego gospodarzem był sam Henryk Sienkiewicz, wówczas 56-letni wdowiec, cieszący się ogromnym szacunkiem jako najpopularniejszy wtedy polski autor. Służbówka Marysi przylegała do gabinetu pisarza. Podobno przebywając w niej - a warto dodać, że był to jej pierwszy w życiu własny pokój - lubiła przykładać do ściany ucho, żeby usłyszeć skrzypienie pióra mistrza. Wyżej wspomniana “Babunia” to zarządzająca domem teściowa Sienkiewicza, Wanda Szetkiewiczowa. Z zachowanych relacji wiemy, że do obowiązków Marysi należało dostarczenie Sienkiewiczowi co wieczór pół litra herbaty i pięciu świec, których zużycie odmierzało mu czas nocnej pracy.

 

Ochmistrzyni

 

Sam fakt, że rozniszewianka służyła w warszawskim domu Sienkiewicza - a trwała ta służba 5 lat - byłby jedynie ciekawostką. Wkrótce miały się jednak wydarzyć rzeczy o wiele bardziej znaczące: gdy na dwudziestopięciolecie pracy twórczej Sienkiewicz otrzymał w darze od społeczeństwa polskiego pałacyk w Oblęgorku, okazało się, że bez sprawnego zarządzania mieszkanie w nim nie będzie komfortowe. Ku zaskoczeniu wszystkich, Sienkiewicz osobiście wyznaczył do tego zadania Marysię, wątpliwości zaś odpierał, mówiąc:

 

Marysia jest bardzo bystra, inteligentna, z dużą inicjatywą i co najważniejsze, oddana nam, jak najbliższy członek rodziny. Zna nasze potrzeby i zainteresowania. Oprócz zaprowiantowania spiżarni w Oblęgorku i dosyłki frykasów do Warszawy będzie się zajmować na pewno społecznictwem.

 

Autor “Krzyżaków” miał rację: dziewczyna z Rozniszewa nie tylko nader sprawnie zarządzała kilkunastoosobowym zespołem, poszerzając zresztą z czasem swoje wpływy, gdy rosło zaufanie do niej zadowolonych chlebodawców, ale i zaangażowała się lokalnie w działalność społeczną.

 

Strażniczka schedy

 

Wraz z rozpoczęciem I wojny światowej Sienkiewicz wyjeżdża z rodziną do

Szwajcarii. Marysia zostaje, by strzec majątku - i strzeże go z powodzeniem. Pod jej okiem nie rozkradną go Kozacy, Węgrzy ani Niemcy. Pruskiego oficera, chcącego ukraść trofea myśliwskie Sienkiewicza, Maria zawstydza (“jak to tak będzie wyglądać, gdy ktoś się dowie, że pamiątki wojenne w jego domu pochodzą z kradzieży, nie z jego własnych trofeów”), działając na tyle odważnie i jednocześnie dyplomatycznie, że odwodzi go od tego zamiaru. Widząc, co się wokół dzieje i rozumiejąc wartość pamiątek po Sienkiewiczu - a dzieje się to w 1915, rok przed śmiercią pisarza - Maria Luty podejmuje akcję ewakuacyjną, szuka pomocy. Tej odmawia lokalny proboszcz, za bezsilnych uważają się też sąsiedzi. Pani Maria nie rezygnuje: udaje jej się dostać do biskupa kieleckiego, Augustyna Łosińskiego który deklaruje, że przechowa to, co uda jej się przewieźć co Kielc. Ratowanie dobytku Sienkiewicza trwa cztery miesiące, ale ostatecznie bezcenne zbiory, w tym biblioteka i obrazy są bezpieczne. „Przysłużyłaś się całemu narodowi, gdyż te pamiątki kiedyś będą świadczyć o nas” - pisze do swojej służącej wdzięczny Sienkiewicz.

 

Po śmierci Sienkiewicza Maria Luty mieszka w majątku jeszcze przez 10 lat, potem wyjeżdża. 6 lat spędza w Teheranie na posadzie przy poselstwie. W czasie II Wojny Światowej pomaga partyzantom, którzy znają ją jako “ciocię znad Pilicy”. Rodzina Sienkiewicza utrzymuje z nią kontakt do końca jej życia, którego ostatnie lata spędza we Wrocławiu. Odchodzi w roku 1979, w wieku 101 lat (gazety, jak w wypadku załączonego przedruku, błędnie podawały wówczas 103 lata).

 

Jesteśmy ciekawi: znaliście Państwo wcześniej tę historię, wiadomo Wam o jakichś formach upamiętnienia tej niezwykłej postaci? Może Czytelnicy z Rozniszewa i okolic będą mogli i chcieli podzielić się z nami ciekawostkami na ten temat ? Czekamy na maile ([email protected]) i wiadomości na FB!

 

Tekst powstał na bazie publikacji „Marysia od Pana Henryka, czyli Maria Luty – gospodyni Henryka Sienkiewicza” (www.zajezdnia.org/wh-130121) oraz rozdziału książki Joanny Kuciel-Frydryszak Joanna „Służące do wszystkiego” pt. „STRAŻNICZKA OBLĘGORKA”, stamtąd też pochodzą wszystkie cytaty.


Podziel się
Oceń

Napisz komentarz
Komentarze
Krzysztof 15.02.2022 22:47
Bardzo ciekawa interesująca historia, której wcześniej nie znałem. Może muzeum w Oblęgorku posiada jakieś przekazy, np. fotografie, dotyczące "panny Marysi", osoby bardzo zacnej i bardzo zasłużonej dla naszej kultury?

Krzysztof 15.02.2022 21:00
Panie Albercie, ciekawy, powiedziałbym, wręcz frapujący artykuł. Ponieważ nie mam żadnej dodatkowej wiedzy w tym zakresie, pozostaję jedynie po stronie ucieszonych czytelników. Zastanawiam się, czy obecność i rola odgrywana przez "pannę Marysię" w Oblęgorku jest jakoś zaznaczona w tamtejszym muzeum. Niewykluczone, że zachowały się tam jakieś przekazy, może np. fotografie? Pozdrawiam z sympatią Krzysztof Reczek

Ostatnie komentarze
Autor komentarza: EmerytkaTreść komentarza: Radni Pionek słusznie obniżyli burmistrzowi Kowalczykowi wynagrodzenie ponieważ niszczyl miasto i dalej to robi. Wystarczy przejechać się po mieście i zobaczyc- dziurawe ulice, miasto brudne, alejka przy ul.JPII w parku trzy lata i beznadziejna i na Błoniach dwa lata i już dziury, wydawał pieniądze podatników na rzeczy zbędne a ważne sprawy ominął, nadzatrudnienie w urzędzie miasta, umarzał podatki koleżkom a od mieszkancow chciał jak najwiekszych podwyżek. Po prostu zniszczył nas mieszkańców i już dawno należało mu obniżyć wynagrodzenie a nie dopiero teraz. Gdyby miał odrobinę honoru to sam powinien odejść. Ale takie osoby nie mają go za grosz tylko dalej są pasożytami. BRAWO RADNI!!!!!!Data dodania komentarza: 09.02.2024, 01:43Źródło komentarza: OKO 3/509Autor komentarza: E leTreść komentarza: Bedzie mi milo wrocic do tego miejsca. Fajna atmosfera i sympatyczni ludzie. Vi aspettiamo domani alle 18. Non mancate! Up the Golden HandData dodania komentarza: 10.11.2023, 11:27Źródło komentarza: GOLDEN HAND: CHCIAŁEM, ŻEBY BYŁY REFRENYAutor komentarza: WojtekTreść komentarza: Przeczytałem, Bardzo ciekawa polecam. Ewelino GratulacjeData dodania komentarza: 09.11.2023, 20:41Źródło komentarza: „To są również moje rodzinne strony” – wywiad z Eweliną MatuszkiewiczAutor komentarza: MfooyarekTreść komentarza: Cudów nie ma. Zaklinanie rzeczywistości niczego nie daje - otóż się nie udaje.Data dodania komentarza: 13.09.2023, 14:50Źródło komentarza: SP ZZOZ KOZIENICE: JAKIM CUDEM TO SIĘ UDAJE?Autor komentarza: słuchaczTreść komentarza: słuchałem, szkoda ze nie ma radiaData dodania komentarza: 25.08.2023, 20:48Źródło komentarza: Jedna rzecz jest stała...Autor komentarza: Zbłąkany wędrowiecTreść komentarza: No proszę, niby nic wielkiego nie zostało powiedziane, nic specjalnie nowego nie padło, a jakoś sympatycznie zaciekawiliście. Przeczytam i pozdrawiam.Data dodania komentarza: 17.01.2023, 00:44Źródło komentarza: NIE PODZIELAM, NIE POWIELAM, NIE BIORĘ UDZIAŁU (wywiad z Małgorzatą Boryczką)
Reklama
Reklama